Tôi còn nhớ lần đầu tiên nghe về câu chuyện “người đào vàng thì nghèo, còn người bán dụng cụ đào vàng thì giàu” trong một buổi trò chuyện với một người bạn làm kinh doanh.
Lúc ấy, tôi chỉ nghĩ đơn giản: Ai cũng muốn tìm vàng, tất nhiên người đào vàng sẽ giàu nhất. Nhưng càng tìm hiểu, tôi càng nhận ra sự thật lại hoàn toàn ngược lại.
Hành trình khám phá bài học từ cơn sốt vàng
Tôi bắt đầu đọc về Cơn sốt vàng California vào thế kỷ 19.
Hàng vạn người từ khắp nơi đổ xô đến miền Tây nước Mỹ, mang theo hy vọng đổi đời. Họ bỏ lại quê nhà, gia đình, gom góp từng đồng để lên đường tìm vàng. Nhưng rồi, phần lớn họ đều trở về tay trắng, thậm chí có người còn mất mạng vì khí hậu khắc nghiệt, bệnh tật, hoặc bị cướp bóc.
Điều khiến tôi bất ngờ nhất là những người thực sự phát tài lại không phải là các thợ mỏ. Đó là những người bán xẻng, bán lều, bán quần áo, thức ăn – những thứ mà bất kỳ ai cũng phải mua nếu muốn đào vàng. Họ không cần phải mạo hiểm, không cần phải cạnh tranh từng tấc đất, mà vẫn đều đặn kiếm được tiền từ chính những người đang mơ về vàng.
Những ví dụ khiến tôi ấn tượng
Tôi rất ấn tượng với câu chuyện của Levi Strauss. Ông không đi đào vàng, mà bán vải bạt cho thợ mỏ. Sau này, ông sáng tạo ra chiếc quần jean bền chắc, và thương hiệu Levi’s ra đời – đến nay vẫn nổi tiếng toàn cầu. Hay như những chủ tiệm bán xẻng, bán lều, thậm chí là mở ngân hàng cho thợ mỏ gửi tiền. Họ chính là những người “ăn nên làm ra” nhờ cơn sốt vàng, trong khi những người trực tiếp đào vàng thì lại nghèo đi.
Bài học tôi rút ra “Người đào vàng thì nghèo, người bán xẻng thì giàu”
Từ câu chuyện này, tôi nhận ra một điều quan trọng: Khi tất cả mọi người đều lao vào một cơ hội “nóng”, thì cơ hội thực sự lại nằm ở phía sau, ở những ngành phụ trợ. Người bán dụng cụ không phải cạnh tranh khốc liệt, không phải chịu rủi ro lớn, mà lại có nguồn khách hàng ổn định. Họ âm thầm làm giàu, trong khi những người khác mải mê đuổi theo giấc mơ vàng.
Tôi tự nhủ, trong kinh doanh cũng vậy. Đôi khi, thay vì lao vào xu hướng đang “hot”, hãy thử nhìn ra xung quanh: Ai đang phục vụ cho xu hướng đó? Ai đang bán “xẻng” cho người đào vàng? Có thể, cơ hội làm giàu bền vững lại nằm ở đó.
Nghĩ về thực tại
Nhìn vào thực tế ngày nay, tôi thấy bài học này vẫn còn nguyên giá trị. Khi mọi người đổ xô đầu tư vào một lĩnh vực mới, như công nghệ, bất động sản, tiền số…, thì những người cung cấp dịch vụ, phần mềm, nền tảng hỗ trợ lại kiếm được nhiều tiền nhất, bền vững nhất. Họ chính là những người bán “xẻng” trong thời hiện đại.
Lời kết
Sau khi hiểu sâu về câu chuyện này, tôi luôn tự nhắc mình: Đừng chỉ nhìn vào nơi mọi người đang đổ xô đến, mà hãy quan sát kỹ hơn – có thể cơ hội thực sự lại nằm ở phía sau, ở những ngành âm thầm hỗ trợ cho giấc mơ của người khác. Đó chính là cách mà người bán dụng cụ đào vàng thì giàu lên, còn người đào vàng thì nghèo đi.